Als je geen aandacht hebt, kun je niet luisteren. Je komt je collega tegen op de gang . Ze zegt: “Ik was gister op mijn fiets naar mijn werk.” Jij denkt: “Fiets? Ik heb ook nog een fiets. En die heeft een lekke band. Dus gauw maar eens naar de fietsenmaker.” Terwijl je collega wilde zeggen: “Ik ging op de fiets maar ik werd aangereden.” Jij bent niet bij het ongeluk, jij zit met je gedachten bij de fietsenmaker. Hoe doe je dat toch, luisteren zonder de ruis van het aandachttekort?
Op het niveau van dubbelgericht luisteren maak je voor het eerst bewust contact met een ander. Wanneer je in contact gaat, kan er iets gebeuren waardoor jij onbewust weer uit contact gaat. Je laat je aandacht ergens door in beslag nemen. Dit kan zijn omdat iets jou raakt. Of dat je gesprekspartner iets zegt, waardoor jij allerlei associaties krijgt en in gedachten niet meer bij het gesprek bent. De vraag is, wat jouw bewustzijn in beslag neemt, waardoor je wel of geen aandacht hebt. De drie gerichtheden (op jezelf, op de onder en op het groetere geheel) gaan over het vergroten van je bewustzijn en aandacht.
Dubbelgericht luisteren naar jezelf: Bewustzijn
In gerichtheid op jezelf luister je naar de mogelijkheden en beperkingen van je bewustzijn. De centrale gedachte bij dubbelgericht luisteren is dat je je bewust wordt van de oorzaken waardoor je uit contact gaat. Deze oorzaken kunnen liggen op zowel bewust als onbewust niveau. Met name dit laatste maakt het niet eenvoudig om alle oorzaken te kennen, want ons onbewuste is heel groot. We verwerken naar schatting veertig stukjes informatie per seconde bewust, maar onze hersenen ontvangen alleen al via onze ogen miljoenen signalen per seconde. Het overgrote deel van die binnenkomende informatie verloopt dus via ons onbewuste. Een van de gevolgen daarvan is dat jouw onbewuste heel veel van het denkwerk doet en slechts het eindproduct voorschotelt aan jouw bewuste
Het kan naar mijn mening niet anders zijn, dan dat we moeten leren vertrouwen op onbewuste processen en dat we selectief zijn in waar we ons bewustzijn op richten. Je kunt je daar wel bewuster worden. Dit is het onderwerp van het derde luisterniveau (selectief luisteren). Daar gaan we in de volgende blog mee verder.
Dubbelgericht luisteren naar de ander: Aandacht
Van de miljoenen brokjes informatie die per seconde ons brein binnenkomen, dringen er maar zo’n veertig tot ons bewustzijn door. En daarvan kunnen we er slechts een of twee met volle aandacht in ogenschouw nemen. Als je ervoor kiest om in contact te gaan, dan kan dat vervolgens met meer of minder aandacht gebeuren. De mate van aandacht die je voor de ander kunt opbrengen, bepaalt de mate van contact.
Ik maak onderscheid tussen kwantitatieve en kwalitatieve aandacht. Kwantitatieve aandacht houdt in dat je je hoeveelheid aandacht kunt verdelen. Twee of meer taken tegelijk uitvoeren, noemen we ook wel multitasking. Luisteren en ondertussen aan een volgende vraag denken is ook multitasking. We zijn hier vaak helemaal niet zo goed in, ook al denken we van wel. Als je dingen 1 voor 1 doet, heb je veel meer aandacht.
Daarnaast bestaat er ook zoiets als kwalitatieve aandacht. De extremen bij kwalitatieve aandacht verschuiven van kilkoud en afstandelijk via neutraal naar warm en dichtbij. Ik zie aandacht vooral als een onderdeel van bewustzijn. Ben je je bewust van wat er zich in je bewustzijn afspeelt, dan kun je kiezen wat je aandacht geeft. Kijk daarbij bewust naar je eigen motieven, dan kun je ook de kwaliteit van je aandacht bepalen.
Dubbelgericht luisteren naar het grotere geheel: Volledige aandacht
Omdat het bij aandacht gaat om een keuzeproces (waar besteed je wel of niet je aandacht aan?) sluit je dus altijd iets uit. Als je je bij dubbelgericht luisteren wil richten op het grotere geheel, dan moet je ervoor zorgen dat je aanwezig bent in het moment. Dat betekent dat je complete aandacht samenvalt met de situatie.
Bij volledige aandacht verplaatst je aandacht zich van focus naar gewaarzijn. In plaats van gericht op iets in je bewustzijn, laat je alles binnenkomen zonder er een etiket op te plakken. Volledige aandacht ontstaat wanneer je bewustzijn niet meer gevuld is met de neiging te voldoen aan je ego-drijfveren. De waarneming van innerlijke gebeurtenissen (gedachten, emoties, fysieke gevoelens en stilte) of uiterlijke (zintuigelijke) gebeurtenissen vindt dan puur en onversneden plaats. Er is geen gevolgtrekking. Er is alleen het gewaarzijn van het waargenomene in zijn puurste vorm.
Door meditatie en mindfulness kun je je volle concentratie benutten zonder dat er ruis door emoties of betekenissen overheen komt. Dit betekent dat je hierdoor gemakkelijker in het hier en nu kunt blijven. Het woord mindfullness klopt voor mij dan weer niet met wat je in essentie ervaart, want bij werkelijk volledige aandacht is er eerder sprake van mind-emptiness.
Meer weten over de andere luisterniveaus?
Wil je meer lezen over de zeven luisterniveaus? Binnenkort verschijnt mijn boek “Leiderschap in luisteren”. Neem voor een preview een kijkje op deze site: https://www.connessence.nl/
Ben je meer iemand die actief wil leren? Dan kun je meedoen met de Nationale Luisterchallenge. Deze komt al aardig op stoom te komen. Samen met anderen kun je daarin aan de slag met het luisterniveau waarop jij denkt dat je nu het meest kunt leren. Je krijgt hierbij sowieso feedback. En je kunt ook reageren op de luisterchallenge van je medechallengers. Hoe meer dat gebeurt, hoe meer jij kunt leren om met meer aandacht te luisteren.