Luisteren op selectief niveau is erop gericht behoeftes boven tafel te krijgen. Die behoeftes vertegenwoordigen dat wat iedereen graag wil. Zolang we allemaal hetzelfde willen, is er niets aan de hand en werken we vrolijk samen. Maar als de belangen strijdig zijn, kan er strijd ontstaan over welk belang voorrang krijgt. Dit vindt met name plaats als de ruis van begeerte om een belang te vervullen sterker is dan de wens om de ander ook ruimte te geven. Ook hier kun je door te schakelen tussen drie gerichtheden de ruis loslaten. Selectief luisteren heeft tot doel uit de belangenstrijd te komen.
Selectief luisteren naar jezelf: Behoeftes
Selectief luisteren richt zich in gerichtheid op jezelf op het leren kennen van (de gehechtheid aan) jouw behoeftes. Vanuit de gedachte dat je niet 1 ego maar verschillende ego-delen hebt, kun je ook verschillende behoeftes tegelijkertijd hebben. Misschien herken je je in de volgende zin: “Ik wil op tijd komen, maar toch ben ik vaak te laat.” Aan de ene kant heb je de behoefte om op tijd te komen. Als je vanuit het perspectief van te laat komen kijkt, kun je aan de andere kant misschien ook een behoefte ontdekken. Misschien wil je ook zorgeloos je eigen tijd kunnen indelen. Er zijn dan twee ego-delen die verschillende behoeftes hebben.
Als je je erg sterk laat drijven door jouw behoeftes, kunnen zij jouw begeertes sterk aanwakkeren. In hoeverre ben je los van jouw behoeftes? Of regeren jouw behoeftes jouw leven? Dan moet je eraan voldoen en vormen ze een zekere mate van ruis wanneer jouw andere behoeftes ermee conflicteren. Als je echter naar je behoeften luistert vanuit de gedachte ‘ik heb/ben genoeg’, hoef je niet aan alle behoeftes te voldoen. Mensen die vanuit die gedachte leven, luisteren wel naar de behoeftes van hun ego-delen, maar bepalen zelf of ze daar gehoor aan geven.
“De aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen maar niet ieders hebzucht.”
Mahatma Gandi
Selectief luisteren naar de ander: Intenties
Selectief luisteren naar de ander is gericht op het leren kennen van de behoeftes en dus de intenties van de ander. Door intenties helder te maken, kun je met elkaar afwegen hoe jullie aan ieders behoeftes kunnen voldoen.
Als iemand nu in contact met jou zijn intenties wil vervullen, maar jij bent niet van plan daaraan gehoor te geven, dan ben je mogelijk een sta-in-de-weg. Welke strategie kiest de ander dan? Kunnen jullie elkaar in zo’n situatie nog wel vertrouwen? Hoe kom je uit het dilemma om jouw behoeftes te bevredigen en toch ook vertrouwen te behouden in degene naar wie je luistert? Dit doe je door uit de strijd te gaan. Dit leidt tot een verbetering van luisteren op selectief niveau en versterkt het vertrouwen.
Wat de intenties van de ander ook zijn, je kunt de intentiekloof altijd verkleinen door te starten bij jezelf. Als je de op jezelf gerichte energie loslaat, ga je gemakkelijker in contact met een ander. Op het moment dat we in voldoende mate kunnen loslaten, kunnen we overstappen van strijd naar samenwerking. De ander hoeft zich dan niet meer teweer te stellen tegen jouw belangen of overtuigingen. Dan kun je echt samen gaan bouwen aan iets dat tegemoetkomt aan de behoeftes en belangen van beide.
Vertrouwen is niet iets wat er wel of niet is. Het is meer een glijdende schaal. Vertrouwen hangt samen met geloof. Hoe groter je geloof dat de ander jouw behoeftes gaat vervullen of jouw belangen gaat behartigen, hoe groter jouw vertrouwen. Een groter geloof in de goede intenties van de ander maakt het mogelijk dat jij je eigen behoeftes en belangen minder beschermt.
“Ik denk dat ik wel naar de hemel ga, want ik had goede intenties. Maar mijn acties zijn iets anders.”
Curtis Jackson (50 Cent)
Selectief luisteren naar het grotere geheel: Vrije wil
Als het lastig is om los van de dwingende invloed van jouw behoeftes te luisteren en in te gaan op wat iemands behoeftes zijn, dan luister je met een beperkt wilsvermogen. Om helemaal los te komen van de ruis van begeerte heb je een vrije wil nodig. Maar wie kan van zichzelf zeggen, dat zijn wil helemaal vrij is? Bestaat de vrije wil? Ik geloof dat er een meer vrije en minder vrije wil bestaat. Je handelingsvrijheid bepaalt dan deze vrijheid. Die kun je uitdrukken in 4 soorten bekwaamheid.
Onbewust onbekwaam: Je laat je leiden door (de patronen van) je ego-delen en je bent je dat niet bewust. Je reageert telkens automatisch volgens het patroon, zonder dat je het door hebt.
Bewust onbekwaam: Je laat je leiden door (de patronen van) je ego-delen maar je bent je dat wel bewust.Je kent het patroon. Je wilt wel anders, maar dat lukt niet.
Bewust bekwaam: Je laat je niet leiden door (de patronen van) je ego-delen en je bent je dat wel bewust. Je kent het patroon en op het moment dat het zich voordoet, kies je voor een alternatief.
Onbewust bekwaam: Je laat je niet leiden door (de patronen van) je ego-delen maar je bent je dat niet bewust.Het patroon heeft geen invloed meer.
Hoe bewuster je je bent van een ego-deel, hoe meer regie je zelf kunt voeren over het ego-deel en de bijbehorende gevoelens en overtuigingen. Dit bewust worden van zo’n ego-deel loopt volgens de Nederlandse Academie voor Psychotherapie langs het kenschema. Het eerste deel van dat schema is als volgt
- Niet-kennen: Je bent je niet bewust van het ego-deel.
- Ont-kennen: Als iemand je wijst op je gedrag dat afkomstig is van het ego-deel, dan ontken je dat jij dat zo doet.
- Her-kennen: Je begint te herkennen dat je iets doet, waar je je niet geheel bewust van bent.
- Ver-kennen: Je gaat onderzoeken wanneer, bij wie en waarom dat gedrag zich voordoet.
- Er-kennen: Op dit punt ben je zover dat je accepteert dat het iets is dat jij doet.
- Be-kennen: Eén stapje verder is dat je het ook met anderen deelt.
Hoe meer je de dwingende invloed van je ego-delen hebt doorbroken, hoe meer je meer vanuit een vrijere wil kunt luisteren. Je hebt dan iets meer stilte gebracht in de talloze wils-stemmetjes van de ego-delen die zo in je bewustzijn op kunnen doemen. Dan kun je ook meer naar de behoeftes van een ander of van iets anders luisteren.