Wie kan zeggen dat zij gemakkelijk bij al haar emoties kan zijn? Bij empathisch luisteren draait het om emoties. In de zeven luisterniveaus staan emoties precies in het midden. Ze vormen dan ook een schakelpunt tussen de lagere en de hogere luisterniveaus. Hier bestaat de ruis uit angst om bij de emoties te blijven staan. Door te schakelen in de gerichtheden van jezelf, via de ander naar het grotere geheel, kun je deze ruis loslaten en verdiept het contact zich.
Empathisch luisteren naar jezelf: EMOTIES
Bij empathisch luisteren in de gerichtheid op jezelf maak je contact met je eigen emoties. Hoe beter je bij jouw eigen emoties kunt zijn, hoe makkelijker kun je ook empathisch naar anderen luisteren.
Voor mij is de indeling naar primaire en secundaire emoties een heel praktische. Iets in de buitenwereld roept (vaak onbewust) primaire emoties op. Bij de secundaire emoties komt ons denken ook om de hoek kijken. Je interpreteert dat wat je ziet, voelt of hoort. Daar komt dan ook weer een emotie uit voort. Voorbeelden van secundaire emoties zijn schaamte en jaloezie.
Emoties hebben naast een mentale component ook verbinding met ons lichaam. We kennen verschillende uitdrukkingen waarin het lichaam een hoofdrol speelt, namelijk: een knoop in mijn maag, mijn keel dichtgeschroefd, ik ging uit mijn bol. Je kunt dus via je lichaam contact maken met primaire emoties en via je denken met secundaire emoties.
Je kunt je aandacht verleggen van de mentale component naar de fysieke component. Dit maakt het soms gemakkelijker om bij je emoties te blijven. Je zult zien dat ze je iets te vertellen hebben. De mate waarin je toegang hebt tot jouw eigen emoties bepaalt voor een groot gedeelte de mate waarin je naar emoties van anderen kunt luisteren.
Emoties zitten in een laag van de informatie waar je naar luistert, die vaak dichter bij de achterliggende behoefte zit van iemand dan dat wat hij zegt. Emoties kunnen zo een uiting zijn van intenties.. En belangen liggen ten grondslag aan intenties, zo zagen we bij selectief luisteren. Als we deze twee verbanden combineren, kunnen we een emotie zien als een teken van een intentie. Op die wijze zijn emoties een goede manier om naar de intenties van iemand te luisteren. Bemerk je in een gesprek een emotie, dan is er een (verborgen) intentie en dus behoefte waar je naar kunt vragen.
Empathisch luisteren naar de ander: EMPATHIE
Empathisch luisteren richt zich in de gerichtheid op de ander niet op de inhoud van het gesprek. Je probeert de onderliggende emotie te verstaan. Die emoties zijn voor degene die ze heeft soms onduidelijk. Door empathisch te luisteren kun je iemand helpen zijn gevoelens te verhelderen. Eén van de diepere behoeftes van mensen is om gehoord te worden en als dat dan gebeurt, stelt hij of zij zich veel gemakkelijker open. Zo kun je eraan werken om de ruis van je angst voor de emoties van de ander op te ruimen.
Welke emotionele energie zendt de ander de ruimte in? Die energie kun je ruiken (angstzweet), zien (lichaamshouding) en horen (klankkleur). Al je zintuigen moeten daarvoor wel openstaan. Kun je met je emotionele zintuigen de woorden doorgronden? Je voelt dan als het ware het bewustzijn van de woorden, de gevoelsbeweging achter de woorden. Haal het helder naar boven. Voel zelf of dat wat iemand zegt, klopt met wat jij erbij voelt. Het ingewikkelde bij empathisch luisteren is het onderscheid tussen welke emotie van jou en welke van de ander is.
Wat je kunt doen, is het door jou gesignaleerde verschil tussen wat je hoort en voelt onder woorden te brengen. Laat vervolgens de ander onder woorden brengen welke verschillende boodschappen hij of zij afgeeft. En laat hem of haar dan komen tot de keuze voor een eenduidige boodschap. Voor zulke gesprekken is zelfvertrouwen nodig. Dit kan mogelijk tot een verdieping in het contact leiden, want als jij de moed hebt om te zeggen wat je voelt, dan krijgen anderen wellicht ook het gevoel dat zij authentiek kunnen zijn en hun gevoel uit kunnen spreken.
Empathisch luisteren naar het grotere geheel:
ONPERSOONLIJKE LIEFDE
In een empathisch gesprek sta je als luisteraar open voor de emoties van een ander. De emoties van de ander kunnen jouw emoties ook in beweging zetten. Soms zijn de emoties van de ander zo sterk, dat jouw emotionele ruis te groot wordt om nog goed te kunnen luisteren. Als de emotie van de ander of van jezelf te groot wordt, is een andere vorm van aanwezigheid bij die emoties nodig.
De weg naar onpersoonlijke liefde zou kunnen lopen via ongeconditioneerde liefde. Onze ego-delen vormen het grootste probleem bij ongeconditioneerde liefde. Die ego-delen hebben net als kinderen behoefte aan onze aandacht. Dat vragen om aandacht loopt via conditioneringen . Conditionering loslaten om in ongeconditioneerdheid te staan is vanuit die basis wellicht mogelijk naar iemand die je zeer liefhebt. Het wordt echter wat anders wanneer we die liefde uitbreiden naar anderen. Als we dat doen naar alle mensen zonder uitzondering, wordt de liefde onpersoonlijk.
Vanuit die basis zou ik liefde willen omschrijven als een kwaliteit die het hart uitstroomt wanneer het ego stil wordt. Deze liefde is een kwaliteit van de essentie. Liefde is dan niet meer gericht vanuit ego-drijfveren, en daarmee is zij onpersoonlijk. Deze liefde is voor iedereen in gelijke mate beschikbaar.
Bij heftige emoties van een ander kan gerichtheid vanuit dat ongeconditioneerde hulp bieden. Je kunt met je aandacht in het midden blijven, zodat je in het contact maken met de emoties van de ander ook in contact blijft met jouw eigen emoties. De kunst is dan om je niet te laten meeslepen door een van beide, maar precies in het midden te blijven.
Als je meer wilt lezen over empathisch luisteren of één van de andere luisterniveaus, kun je het boek “Leiderschap in luisteren” bestellen. Hier ga ik uitgebreid in op de achtergronden van de zeven luisterniveaus en hoe je daar in kunt groeien. Je kunt daarbij ook met praktische oefeningen aan de slag.
